Ο Καθηγητής Χειρουργικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Ισαάκ Κεσίσογλου, αναλύει με άρθρο του στο ROUTE τις παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα.
Toυ Ισαάκ Κεσίσογλου, Καθηγητή Χειρουργικής ΑΠΘ
Ο θυρεοειδής αδένας είναι ο μεγαλύτερος ενδοκρινής αδένας του ανθρωπίνου σώματος. Είναι ένας αγγειοβριθής ενδοκρινής αδένας που έχει σχήμα πεταλούδαςκαι βρίσκεται στην πρόσθια κάτω τραχηλική χώρα. Αποτελείται από δύο λοβούς ο καθένας από την μια πλευρά της τραχείας. Αυτούς τους δύο λοβούς συνδέει ένας βραχύς ισθμός εγκάρσια μπροστά από την τραχεία. Φυσιολογικά δεν είναι ορατός με το γυμνό μάτια εκτός εάν διογκωθεί, μία κατάσταση που ονομάζεται βρογχοκήλη.
Ο θυρεοειδής αποτελείται από δύο είδη κυττάρων: τα θυλακικά, που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών και τα παραθυλακικά .Απαραίτητο συστατικό των θυρεοειδικών ορμονών είναι το ιώδιο. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, η Τ4 αποτελεί την κύρια ορμόνη (80%) που εκκρίνεται από τον θυρεοειδή. Η υπόφυση παράλληλα παράγει την θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (TSH) μέσω της οποίας ελέγχεται ο ρυθμός παραγωγής των θυρεοειδικών ορμονών. Πολλές φορές και για διάφορους λόγους, η λειτουργία αυτού του αδένα διαταράσσεται, με αποτέλεσμα να παράγεται μεγαλύτερη ή μικρότερη ποσότητα θυρεοειδικών ορμονών, καταστάσεις που ορίζονται ως υπερθυρεοειδισμός και υποθυρεοειδισμός αντίστοιχα.
Οι παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα είναι ιδιαίτερα συχνές στην χώρα μας, ενώ εμφανίζουν διεθνώς μια ανοδική τάση, αποτελώντας μια συνεχώς αυξανόμενη αιτία νοσηρότητας, με συνέπεια να επιβαρύνουν οικονομικώς και τη Δημόσια Υγεία. Πάνω από το 10% του πληθυσμού εμφανίζει κάποια πάθηση του θυρεοειδούς με τις γυναίκες να υπερτερούν κατά 8 έως 10 φορές από τους άνδρες. Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Θυρεοειδούς (25 Μαΐου) η Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα Ηashimoto είναι η πιο συχνή νόσος του θυρεοειδούς, ιδιαίτερα στον γυναικείο πληθυσμό, και αποτελεί την κύρια αιτία υποθυρεοειδισμού, ενώ σημαντική αύξηση των ποσοστών της αυτοάνοσης θυρεοειδίτιδας παρατηρείται και στα παιδιά. Αυξητική πορεία καταγράφει παγκοσμίως και η επίπτωση του καρκίνου του θυρεοειδούς, ο οποίος υπολογίζεται ότι το 2019 θα αποτελεί τον πιο συχνό καρκίνο στις γυναίκες, με παράλληλο ετήσιο κόστος διαχείρισης τα 2 δισ. δολάρια. Ταυτόχρονα, τα νοσήματα του θυρεοειδούς αποτελούν τη δεύτερη πιο συχνή διαταραχή στην εγκυμοσύνη, κατά τη διάρκεια της οποίας έκδηλος υποθυρεοειδισμός παρουσιάζεται σε ποσοστό 0.3 – 0.5%, υποκλινικός υποθυρεοειδισμός 2 – 3% και υπερθυρεοειδισμός 0.1 – 0.4% αντίστοιχα.
Οι παθήσεις του θυρεοειδούς οφείλονται, κυρίως, σε περιβαλλοντικούς παράγοντες μεταξύ των οποίων η ανεπαρκής ή η αυξημένη πρόσληψη ιωδίου σε πολλές περιοχές του πλανήτη, η μειωμένη πρόσληψη σεληνίου, πιθανώς η ανεπάρκεια βιταμίνης D, η βαριά ρύπανση, η έκθεση σε ακτινοβολία από πυρηνικά ατυχήματα και δοκιμές πυρηνικών όπλων, τα χημικά πρόσθετα τροφίμων και τα συντηρητικά, ο καπνός, καθώς και άλλοι παράγοντες. Αυτές οι καταστάσεις μπορούν να επηρεάσουν επιγενετικά τα άτομα που έχουν την προδιάθεση και να πυροδοτήσουν διάφορες παθήσεις του θυρεοειδούς.
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗ
Το ιστορικό (ατομικό και οικογενειακό) και η φυσική εξέταση αποτελούν τις σημαντικότερες μεθόδους διερεύνησης του ασθενούς με διόγκωση του θυρεοειδή αδένα (βρογχοκήλη). Αυτές συμπληρώνονται από τις επιλεκτικές εξετάσεις του ελέγχου της θυρεοειδικής λειτουργίας.
Η θυρεοειδική λειτουργία αξιολογείται με τον προσδιορισμό της TSH στο πλάσμα. Η εξέταση αυτή μπορεί να θέσει την διαφορική διάγνωση για τον υποθυρεοειδισμό (αυξημένα επίπεδα TSH), τον ευθυροειδισμό και τον υπερθυρεοειδισμό (χαμηλά επίπεδα TSH).
Υπερηχοτομογράφημα
Λόγω της ευκολίας του στην εκτέλεση, την διαθεσιμότητά του και την μη επεμβατικότητά του, το υπερηχογράφημα είναι σήμερα η μέθοδος πρώτης γραμμής για την απεικόνιση του θυρεοειδούς. Με το υπερηχογράφημα είναι δυνατόν να μετρηθεί το μέγεθος του αδένα, ο αριθμός των όζων και το μέγεθος του επικρατούντος όζου.
ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ- ΥΠΕΡΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ
O όρος υπερθυρεοειδισμός χαρακτηρίζει τις παθήσεις με αυξημένη λειτουργία του θυρεοειδούς, όπως προκύπτει από την αυξημένη πρόσληψη του φυσικού αλλά και του ραδιενεργού 131I από τον αδένα και την αυξημένη παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών. Οι συχνότερες παθήσεις που προκαλούν υπερθυρεοειδισμό είναι η διάχυτη τοξική βρογχοκήλη(νόσος του Graves) και η οζώδης τοξική βρογχοκήλη (νόσος του Plummer).Το τοξικό αδένωμα είναι ένας μονήρης θυρεοειδικός όζος ο οποίος αυτόνομα παράγει υπερβολικές ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών. Ο όζος αυτός είναι αδένωμα, δηλαδή μια καλοήθης πάθηση.
Στις τυπικές περιπτώσεις υπερθυρεοειδισμού (ανεξαρτήτως αιτιολογίας) οι ασθενείς παρουσιάζουν αίσθημα παλμών, ταχυκαρδία και εύκολη κόπωση, υπερκινησία, νευρικότητα, λεπτό τρόμο των άκρων χειρών, υπερβολική εφίδρωση και δυσανεξία στη θερμότητα (Εικόνα 3). Παρουσιάζουν, επίσης, απώλεια βάρους με αυξημένη όρεξη, δίψα, ξηρότητα στόματος, δύσπνοια, συχνουρία, μαλακές κενώσεις και οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας διαταραχές του κύκλου.
Για την αντιμετώπιση του υπερθυρεοειδισμού μπορεί να εφαρμοσθεί φαρμακευτική θεραπεία, να χορηγηθεί ραδιενεργό ιώδιο ή χειρουργική επέμβαση. Συχνά εφαρμόζεται μια πολυδύναμη αντιμετώπιση. Σημαντικοί παράγοντες για την επιλογή της θεραπείας αποτελούν η αιτία του υπερθυροειδισμού, τα χαρακτηριστικά του ασθενούς και η προτίμηση του θεράποντος ιατρού.
AΠΛH BPOΓXOKHΛH
O όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη διάχυτη ή πολυοζώδη διόγκωση του θυρεοειδούς που παρατηρείται σποραδικά και είναι άγνωστης αιτιολογίας, είναι δε το τελικό αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης πολλών παραγόντων, ενδογενών και εξωγενών, οι οποίοι δρουν στο θυρεοειδή. Ο αριθμός και το μέγεθος των όζων μπορεί να εμφανίζει μεγάλη ποικιλία.Η παρουσία όμως ενός μονήρους όζου εγείρει την υπόνοια ύπαρξης κακοήθειας, ιδίως όταν είναι ψηλαφητός (μέγεθος > 1 cm), εντοπίζεται σε άνδρες, σε παιδιά ή εφήβους (άτομα κάτω των 20 ετών), καθώς και σε ηλικιωμένους (άνω των 60 ετών).
KAKOHΘEIΣ OΓKOI ΤΟΥ ΘYPEOEIΔOYΣ
Ο καρκίνος του θυρεοειδούς αποτελεί το 1% όλων των νεοπλασιών και είναι ο πιο συχνός καρκίνος των ενδοκρινών αδένων. Οι γυναίκες υπερισχύουν έναντι των ανδρών σε αναλογία 3 προς 1, σε ηλικίες μεταξύ των 25 και 65 ετών. Η συχνότητα του καρκίνου παρουσιάζει αυξητική τάση κατά την τελευταία δεκαετία, γεγονός που οφείλεται, αφ’ ενός σε περιβαλλοντικούς παράγοντες και αφ’ ετέρου στην βελτίωση των μεθόδων διάγνωσης, που πλέον εντοπίζουν μικρούς καρκίνους, οι οποίοι παλαιότερα παρέμεναν αδιάγνωστοι.
Το θυρεοειδικό καρκίνωμα αποτελεί μια ιδιαίτερα ανομοιογενή ομάδα όγκων με μεγάλο εύρος εξέλιξης και βιολογικής συμπεριφοράς. Τα ποσοστά επιβίωσης ποικίλλουν, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις, εάν αντιμετωπισθεί κατάλληλα, εμφανίζει υψηλή συχνότητα επιβίωσης. Στην μια άκρη του φάσματος βρίσκεται το θηλώδες καρκίνωμα (καλώς διαφοροποιημένο καρκίνωμα), το οποίο συνήθως εμφανίζεται σε νεώτερα άτομα, αναπτύσσεται βραδέως, μεθίσταται μέσω των λεμφαγγείων και συμβαδίζει με μακρά επιβίωση, ακόμη και όταν υπάρχουν μεταστάσεις. Στην άλλη άκρη βρίσκεται το αδιαφοροποίητο καρκίνωμα, το οποίο εμφανίζεται σε μεγάλες ηλικίες, δεν έχει κάψα και σχηματίζει μεγάλους όγκους που διηθούν τις πέριξ δομές και οι οποίοι αποτελούνται από μικρά ή μεγάλα αναπλαστικά κύτταρα. Οι περισσότεροι ασθενείς με αναπλαστικό καρκίνωμα καταλήγουν μέσα σε 6 μήνες εξαιτίας της τοπικής νόσου, των πνευμονικών μεταστάσεων ή και των δύο. Ανάμεσα στις δύο αυτές κατηγορίες βρίσκεται το θυλακιώδες καρκίνωμα, το καρκίνωμα από κύτταρα Hürthle, το μυελοειδές καρκίνωμα, τα σαρκώματα, τα λεμφώματα και οι μεταστατικοί όγκοι.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ
Οι λειτουργικές διαταραχές του θυρεοειδούς (υπερ- και υποθυρεοειδισμός) αντιμετωπίζονται συντηρητικά. Όταν όμως διαπιστωθεί η παρουσία όζων η αντιμετώπιση πρέπει να είναι η χειρουργική διότι πάντα υπάρχει η υπόνοια ύπαρξης καρκινώματος. Σήμερα η επέμβαση εκλογής είναι η εκτομή ολόκληρου του αδένα (ολική θυρεοειδεκτομή). Η επέμβαση όταν εκτελείται από πεπειραμένο χειρουργό, ειδικό στην χειρουργική των ενδοκρινών αδένων είναι ασφαλής με ελάχιστα ποσοστά επιπλοκών.
Η εμπειρία που υπάρχει στα εξειδικευμένα κέντρα στην χώρα μας επιτρέπει την εκτέλεση της επέμβασης με μικρότερες τομές που θα αφήσουν ένα ελάχιστο σημάδι στον τράχηλο. Επίσης με την χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας μπορούμε να ανιχνεύσουμε τα λαρυγγικά νεύρα, που ελέγχουν την κινητικότητα των φωνητικών χορδών και την φώνηση, και έτσι να εξαλείψουμε την πιθανότητα κάκωσής τους.
Βέβαια μετά την επέμβαση ο ασθενής θα πρέπει να παρακολουθείται από ενδοκρινολόγο και να λαμβάνει θυρεοειδικές ορμόνες ισοβίως.
Ισαάκ Κεσίσογλου
e-mail: ikesis@auth.gr
