Η Μαρένα και η Φωτεινή Μάνεση μιλούν στο R για το εγχείρημά τους
Ένα εμβληματικό κτήριο με μεγάλη ιστορία στη Σκιάθο. Δύο νέα κορίτσια-επιστήμονες.Ένα concept που όχι μόνο αναδεικνύει την πλούσια πολιτισμική και αρχιτεκτονική παράδοση αυτού του όμορφου και ιστορικού τόπου, αλλά φιλοδοξεί να πει τις ιστορίες ανθρώπων 5 γενεών, με έναν βιωματικό και άμεσο τρόπο, σε όσους επιθυμούν να τις ακούσουν.
Μέσα από αυτό το ταξίδι που μας προσφέρει το “Σκιαθίτικο Σπίτι”, ένα αρχοντικό που ανάγεται χρονικά από το 1910, θα γνωρίσετε τους ανθρώπους που διέμειναν εκεί, με ενδιαφέρουσες ιστορίες του παρελθόντος και μέσα από τα μάτια και τις μνήμες της Μαρένας και της Φωτεινής Μάνεση, των δύο αδελφών που πήραν την πρωτοβουλία και το μετέτρεψαν σε open house.
H ιδέα αυτού του πρωτότυπου και ξεχωριστού concept βασίστηκε στο απόφθεγμα «Παράδοση δεν είναι η διατήρηση της στάχτης… αλλά η μεταφορά της φλόγας!» , μια φλόγα που η νεότερη γενιά επιθυμεί να διατηρήσει ζωντανή μέσω της ιστορικής αυτής οικίας που για τις αδελφές Μάνεση αποτελεί ένα “δοχείο ζωής”.
R. Θα θέλαμε αρχικά να μας πείτε λίγα λόγια για τα πρόσωπα πίσω από το μοναδικό “Σκιαθίτικο Σπίτι”, να συστηθείτε στο κοινό.
Αν και γεννηθήκαμε στο Μαρούσι Αττικής, μεγαλώσαμε στο νησί της Σκιάθου όπου ζήσαμε μέχρι τα 18 έτη μας. Αποφοιτήσαμε από το Γενικό Λύκειο Σκιάθου και εισαχθήκαμε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, η μία στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών (Μαρένα) και η άλλη στο Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης (Φωτεινή), στην πόλη του Βόλου. Ολοκληρώσαμε τις σπουδές μας το 2020, με «άριστα», και σήμερα στην ηλικία των 24 ετών, η εκπαίδευσή μας συνεχίζεται στο επίπεδο των μεταπτυχιακών σπουδών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (Μαρένα) και στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο (Φωτεινή), αντίστοιχα.
Στο «Σκιαθίτικο Σπίτι» οι ξεναγήσεις γίνονται και από τις δύο μας με τρόπο βιωματικό αλλά και εμπλουτισμένες με πληροφορίες που προέρχονται από τα επιστημονικά πεδία της κάθε μίας. Στο στάδιο της δημιουργίας του «open house» η οργάνωση και η χωροθέτηση των αντικειμένων έγινε με βάση γνώσεις που αντλήθηκαν από το πεδίο της αρχιτεκτονικής και της μουσειολογίας (Μαρένα) ενώ, το κομμάτι της αφήγησης δομήθηκε με βάση τις γνώσεις που προέρχονται από το πεδίο της εκπαίδευσης (Φωτεινή). Έτσι, προσπαθήσαμε να συνδυάσουμε τις γνώσεις μας ώστε να ενισχύσουμε το εγχείρημά επιστημονικά.
R. Στην ιστοσελίδα σας διαβάζουμε ότι πρόκειται για ένα οικογενειακό εγχείρημα που ολοκληρώθηκε από εσάς, έχοντας αφιερώσει πολύ χρόνο και πολλούς πόρους. Ποιος συνέλαβε την ιδέα του μοναδικού αυτού project και σε ποιες ενέργειες προχωρήσατε για την υλοποίησή του;
Το «Σκιαθίτικο Σπίτι» είναι μία ιδιωτική πρωτοβουλία με σκοπό τη διατήρηση και την ανάδειξη του παραδοσιακού τρόπου ζωής του περασμένου αιώνα στη Σκιάθο. Η οικία έχει ως έκθεμα τον ίδιο της τον εαυτό, συνοδευόμενη από τα κειμήλια τεσσάρων γενεών. Το «Σκιαθίτικο Σπίτι» βασίζεται στην ιδέα ότι οι ίδιοι οι απόγονοι, διηγούμαστε την ιστορία των προγόνων μας μέσα στο σπίτι – αρχοντικό, στο οποίο έζησαν πέντε γενεές της οικογένειάς μας.
Πρόκειται για ένα βίωμα που έγινε εγχείρημα. Από τότε που θυμόμαστε τον εαυτό μας ζούμε ανάμεσα σε μνήμες και ιστορίες προγόνων. Στη διατήρηση και διάσωση της μνήμης, φυσικά, συνέβαλλε το γεγονός ότι μεγαλώσαμε στο αρχοντικό της οικογένειας, στο οποίο έζησαν οι πρόγονοί μας, και το οποίο κληροδοτούνταν από γενιά σε γενιά μαζί με τα αντικείμενα που το πλαισίωναν. Κάθε γενιά διατηρούσε τα αντικείμενα της προηγούμενης ως ένδειξη σεβασμού. Σήμερα, αυτό το συνονθύλευμα από μνήμες, ιστορίες και κειμήλια τεσσάρων γενεών αποτελεί βίωμα και κομμάτι της ταυτότητάς μας.
Έτσι, πριν από τέσσερα χρόνια πήραμε την απόφαση να «ανοίξουμε» το σπίτι μας στο κοινό, δημιουργώντας ένα open house στη Χώρα της Σκιάθου. Τα επιστημονικά πεδία των σπουδών μας αποτέλεσαν σημαντικό εργαλείο για την οργάνωση του αρχείου και των κειμηλίων μας, καθώς στόχος ήταν ο συνδυασμός της επιστημονικής τεκμηρίωσης με τις ρίζες και το βίωμά μας. Όντας αρχιτέκτονας (η Μαρένα) και νηπιαγωγός (η Φωτεινή), η καθεμία από εμάς εμπλουτίζει με τις γνώσεις της την αφήγηση της ιστορίας της οικογένειάς μας, και κατ’ επέκταση του νησιού της Σκιάθου. Η μετατροπή της οικίας μας σε open house διήρκησε περίπου ενάμιση χρόνο. Πρόκειται για σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς η διαδικασία της αναστήλωσης της οικίας αλλά και της συντήρησης των κειμηλίων ξεκίνησε από τότε που οι γονείς μας κληρονόμησαν την οικία, από τους παππούδες μας. Γενικά στην οικογένεια, υπήρχε πάντα η τάση να κρατάμε και να συντηρούμε τα παλιά πράγματα σε καλή κατάσταση. Αυτό δεν ήταν τόσο μια πρωτοβουλία για να κληρονομήσουν κάτι οι απόγονοι, όσο μια ένδειξη σεβασμού στους προγόνους. Εκείνοι που, όμως, είναι ιδιαίτερα αξιέπαινοι που διέσωσαν όλη αυτή την κληρονομία είναι οι γονείς μας. Κι αυτό γιατί αυτό πλέον απαιτούσε και αρκετό κόπο και αρκετά έξοδα ώστε να υπάρξει μια σωστή συντήρηση.
R. Τι μπορεί να δει κάποιος στο «Σκιαθίτικο Σπίτι» και γιατί συστήνετε στους ταξιδιώτες να το επισκεφθούν;
Ό επισκέπτης κατά την περιήγηση του μέσα στο πετρόχτιστο διώροφο του 1904, συναντά αντικείμενα διαφορετικών εποχών και προελεύσεων, καθώς η οικογένεια είχε σύνδεση με το εξωτερικό και συγκεκριμένα με το New Port της Βοστόνης από το πρώτο κύμα μεταναστών, που ξεκίνησε το 1893. Φορεσιές αυθεντικές, λάμπες, κασέλες, καρέκλες και σοφάδες, ο καστρινός και ο σκιαθίτικος καναπές, ο πολυέλαιος του 1883, ο αργαλειός, το σιδερένιο κρεβάτι με τα αυθεντικά κεντήματα και στρωσίδια, η ξύλινη κασέλα της νύφης, πίνακες και φωτογραφίες, σερβίτσια, μεταξωτά και υφαντά, συγκροτούν όλα μαζί μια μοναδική ατμόσφαιρα. Ένα από τους λόγους που συστήνουμε το «Σκιαθίτικο Σπίτι» είναι ο βιωματικός χαρακτήρας της ξενάγησης, που χαρακτηρίζει την περιήγηση του επισκέπτη στην οικία μας, μεταφέροντάς τον σε έναν άλλον χωροχρόνο.
Κάθε ξενάγηση είναι ξεχωριστή, καθώς προσαρμόζεται στην φυσιογνωμία, την προσωπικότητα και τα βιώματα του κάθε επισκέπτη. Εργαλείο μας, το αρχείο καταγραφών των προηγούμενων γενεών. Συγκεκριμένα, οι πρόγονοι όντας εύποροι, είχαν την δυνατότητα της κατ’ οίκον εκπαίδευσης, εκείνες τις εποχές που οι άνθρωποι για υπογραφή έβαζαν «σταυρό». Έτσι, η αφήγησή μας στο χώρο δομήθηκε με βάση τις σημειώσεις βασικών πληροφοριών που είχαν καταγραφεί για το κάθε κειμήλιο, κυρίως από τις γιαγιάδες της οικογένειας. Οι καταγραφές των γυναικών της οικίας κυριαρχούν, καθώς εκείνες ήταν που ζούσαν κυρίως στο σπίτι, μιας και οι άνδρες ταξίδευαν συνεχώς, λόγω της ενασχόλησής τους με ναυτικά επαγγέλματα. Λεπτομέρειες φορεσιών και υφαντών, μαγειρικές συνταγές, αλληλογραφίες και σημειώσεις γεγονότων της ζωής τους, αποτελούν σημαντικό σημείο αναφοράς της αφήγησής μας. Με αυτόν τον τρόμο η ξενάγηση εμπλουτίζεται με το βίωμα όλων των προηγούμενων γενεών με διαμεσολαβητές εμάς, την πέμπτη γενιά.
R. Ποιο είναι το πιο πολύτιμο, από άποψης ιστορικής αλλά και συναισθηματικής αξίας, έκθεμα στο Μουσείο; Και ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το πιο εντυπωσιακό έκθεμα;
Μεγάλης σπουδαιότητας κειμήλιο – έκθεμα, αποτελεί ο έπαινος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που απονεμήθηκε στον παππού μας. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (1939 – 1945), οι άντρες – μέλη της οικογένειας φυγάδευαν, με κίνδυνο τη ζωή τους, Άγγλους στρατιώτες που είχαν απομείνει στην Ελλάδα και έπρεπε να διαφύγουν. Προς τιμήν αυτής της αυτοθυσίας, ο βρετανός στρατηγός Harold Alexander απέδωσε τιμητικό έπαινο σε όσους άνδρες είχαν συμβάλλει στη φυγάδευση των Βρετανών στρατιωτών. Ο εντοπισμός του παππού μας για την απονομή του επαίνου αποτελεί μία ακόμη οικογενειακή ιστορία. Στις αποστολές φυγάδευσης, κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι άνδρες δεν έπρεπε για κανέναν λόγο να αποκαλύψουν στοιχεία της ταυτότητάς τους, διότι σε περίπτωση εντοπισμού τους από τους Γερμανούς στρατιώτες, θα θανατώνονταν.
Σε μία από τις φυγαδεύσεις όπου συμμετείχαν οι άνδρες της οικογένειάς μας, ένας Άγγλος στρατιώτης ήταν άρρωστος. Τότε ο πάππους μας, του έδωσε το σακάκι του για να τον προστατέψει από το κρύο, καθώς οι καιρικές συνθήκες ήταν δυσμενείς. Ξέχασε όμως, πως στο σακάκι αναγράφονταν το όνομα του ράφτη. Η αλήθεια είναι ότι θέλοντας να βοηθήσει κινήθηκε με αφέλεια, διότι θα έθετε σε κίνδυνο τη ζωή τη δική του και των υπόλοιπων ανδρών της ομάδας φυγάδευσης, σε περίπτωση που έβρισκαν το σακάκι οι Γερμανοί στρατιώτες. Τελικά, στάθηκε τυχερός καθώς το σακάκι δεν βρέθηκε από τους Γερμανούς, αλλά χρησιμοποιήθηκε από τον βρετανικό στρατό, ο οποίος εντόπισε τον παππού μας μέσω του ράφτη του, για την απονομή του επαίνου.
Το πιο εντυπωσιακό έκθεμα, για εμάς, είναι ο αρχαίος αμφορέας του 2ου αι. π.Χ. Είναι το έκθεμα που κοσμεί την παλιά είσοδο της οικίας και πλουτίζει την αφήγησή μας με μια αναδρομή στο αρχαίο παρελθόν των Σποράδων. Καθώς οι άνδρες της οικογένειας είχαν έντονη ενασχόληση με τη θάλασσα, αλίευσαν τον συγκεκριμένο αμφορέα από αρχαίο ναυάγιο εμπορικού πλοίου. Γενικά, οι περιοχή των Σποράδων αποτελούσε από τους πολύ αρχαίους χρόνους σημείο κομβικό για τα εμπορικά πλοία που ταξίδευαν προς τον Εύξεινο Πόντο. Σύμφωνα με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας, ο αμφορέας της συλλογής μας ανήκει στον τύπο βραχυπύθμενου, μακρύλαιμου αγγείου και κατασκευάστηκε στη Ρόδο κατά τον 2ο αι. π.Χ.
R. Επιμελήστε προσωπικά τις ξεναγήσεις στο σπίτι. Ποια είναι η πιο ενδιαφέρουσα ιστορία που μεταφέρετε στους επισκέπτες σας;
Ένα από τα σημαντικότερα κειμήλια της οικογένειας είναι η λιθογραφία του βασιλικού ζεύγους – του δεύτερου βασιλιά της Ελλάδας, Γεώργιου Α’, με τη σύζυγό του, Όλγα. Στις 23 Αυγούστου 1944, τα γερμανικά στρατεύματα πυρπολούν το νησί της Σκιάθου, ως αντίποινα για την απαγωγή του Γερμανού διοικητή του Βορείου Αιγαίου, Γιόζεφ Άντλερ, από αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ. Αρχίζουν να βομβαρδίζουν από τα πλοία το χωρίο. Ορμούν στις γειτονίες και ρίχνουν στα σπίτια εμπρηστική σκόνη, σαν θειάφι, πυρπολώντας τη Σκιάθο. Τα σπίτια που κάηκαν ή έπαθαν φθορές από τους βομβαρδισμούς ανέρχονταν στα 359. Στις 23 Αυγούστου 1944, οι Γερμανοί εισέβαλαν και στην δική μας οικία. Έσπασαν την πόρτα και μπήκαν στο εσωτερικό με σκοπό να την λεηλατήσουν. Εισβάλοντας, όμως, αντίκρισαν τη λιθογραφία του βασιλικού ζεύγους – του δεύτερου βασιλιά της Ελλάδας, Γεώργιου Α’, με τη σύζυγό του, Όλγα – πάνω από το τζάκι της σάλας.
Εκείνη τη στιγμή, απέδωσαν τιμητικό χαιρετισμό μπροστά από τη λιθογραφία και έφυγαν χωρίς να προκαλέσουν την παραμικρή ζημιά, σεβόμενοι τη μνήμη του βασιλιά Γεωργίου Α’, λόγω της γερμανικής καταγωγής του από την πλευρά της μητέρας του. Στο εξής, η λιθογραφία του βασιλικού ζεύγους, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα οικογενειακά κειμήλια καθώς σε εκείνη οφείλεται η σωτηρία της οικίας. Επίσης, η οικία μας, που αποτελούσε ένα από τα αρχοντικά του οικισμού, επιτάχθηκε από τους Γερμανούς, οι οποίοι φεύγοντας ξέχασαν την φωτογραφική τους μηχανή, Ikonta1933. Σήμερα, τόσο η λιθογραφία όσο και η γερμανική κάμερα δεσπόζουν ανάμεσα στα υπόλοιπα οικογενειακά κειμήλια, θυμίζοντάς μας μία από τις πιο αιματηρές και καταστροφικές περιόδους της σύγχρονης ιστορίας, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
R. Kλείνοντας, ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε για τη συνεισφορά του Πολιτισμού και της Παράδοσης, ειδικά στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε;
Στην ερώτηση αυτή θα θέλαμε να απαντήσουμε με το εξής απόφθεγμα που πραγματικά εκφράζει την πρωτοβουλία μας, αλλά απότελεί και το μήνυμα που θα θέλαμε να μεταφέρουμε μέσα από το εγχείρημά μας: «Παράδοση δεν είναι η διατήρηση της στάχτης… αλλά η μεταφορά της φλόγας!» Αυτή ακριβώς τη «φλόγα» προσπαθούμε κι εμέις σήμερα να κρατήσουμε αναμένει, ώστε και η μνήμη των προγόνων μας να μείνει ζωντανή. Αύτη ήταν η αρχή που μας οδήγησε να μετατρέψουμε την οικία, το σπίτι των προγόνων μας σε ένα open house .
Η οικία είναι ένα «δοχείο ζωής», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο αρχιτέκτονας Άρης Κωνσταντινίδης. Εκεί γεννιέσαι, μεγαλώνεις, γερνάς. Εκεί ζεις, εξελίσσεσαι και πεθαίνεις! Για εμάς η οικία μας είναι ένα «δοχείο ζωών», στο οποίο έζησαν, μεγάλωσαν και γέρασαν τέσσερις γενεές πριν από εμάς. Καθεμία από τις γενιές «γέμιζε» το «δοχείο»-οικία με μνήμες, ιστορίες και κειμήλια. Σήμερα, βρίσκουμε τον εαυτό μας ευλογημένο, καθώς έχουμε στα χέρια μας ένα «δοχείο» γεμάτο αφθονία ζωών, στο οποίο έρχεται να προστεθεί και η δική μας. Ευθύνη μας είναι να παραδώσουμε αυτό το «δοχείο» στην επόμενη γενιά ακέραιο.
