Αφιερωματα

Βιομηχανική κληρονομιά του Βόλου: Η αρχιτεκτονική αναγέννηση των διαμαντιών μιας άλλης εποχής

Google+ Pinterest LinkedIn Tumblr

Περιδιαβαίνοντας από κεντρικά και μη σημεία του Βόλου το μάτι σας θα εστιάσει στα λίγα αναπομείναντα νεοκλασικά διαμάντια της πόλης. Γι’ αυτό άλλωστε στο προηγούμενο τεύχος μας αφιερώσαμε σελίδες για την αρχιτεκτονική μιας παλιάς αίγλης που γοητεύει τον επισκέπτη.

Μην χάσετε το παλαιότερο αφιέρωμά μας: 
Τα αρχιτεκτονικά διαμάντια της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής του Βόλου

Δεν θα μπορούσαμε όμως να μην αναφερθούμε και στα βιομηχανικά κτίρια του Βόλου, που κι αυτά αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του, μιας πόλης με παρελθόν και μέλλον.

Μετά το 1881, χρονιά προσάρτησης της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος, εκκολάφθηκε αυτή η βιομηχανική τάση στην περιοχή. Τομείς που κατεξοχήν αναπτύχθηκαν ήταν η υφαντουργία, η σιδηρουργία, η επεξεργασία καπνού, η βυρσοδεψία.

Τα βιομηχανικά κτίρια κτισμένα στο κεντρικό τμήμα του αστικού ιστού, αποτελούν αψευδείς μάρτυρες του τεχνικού πολιτισμού της περιοχής, ο οποίος δημιούργησε μια από τις σημαντικότερες βιομηχανικές πόλεις-λιμάνια του ελληνικού χώρου στις αρχές του 20ου αιώνα. 

Οι παλιές καπναποθήκες Παπαστράτου στεγάζουν την Πρυτανεία του, τα Παιδαγωγικά Τμήματα και αποτελούν το σήμα-κατατεθέν της πόλης
Η Κίτρινη αποθήκη είναι ένα μεσοπολεμικό κτίριο το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και ανήκει στο ΠΘ. Χρησιμοποιήθηκε ως τόπος φυλάκισης, βασανιστηρίων και θανάτωσης εκατοντάδων αγωνιστών, από τον Μάρτιο του ’44 και πλέον θα αναγεννηθεί
Δείτε επίσης: Εξερευνούμε το Πήλιο με τον «βράχο» Χ-class της Mercedes

Αλιεύσαμε πολύτιμες πληροφορίες από το βιβλίο “Τα βιομηχανικά κτίρια του Βόλου” του Δρ. Αρχιτέκτονας, Κώστα Αδαμάκη,  καθηγητή Τμήματος Αρχιτεκτόνων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Προ του 1980, υπήρχαν διασπαρμένα στον ιστό της πόλης 52 μεγάλα βιομηχανικά συγκροτήματα. Το 1980 στο πολεοδομικό συγκρότημα του δήμου Βόλου – Νέας Ιωνίας ήταν πολύ νωπές οι μνήμες από το κλείσιμο αρκετών βιομηχανικών μονάδων. Η πόλη έχανε ένα σημαντικό κομμάτι της, έχανε τον προσανατολισμό της. Η πόλη σε αντίθεση με άλλες της ελληνικής επικράτειας, με μία θαυμαστή σχεδόν ομοφωνία, αντιλαμβανόμενη και αισθανόμενη ίσως τα λάθη του παρελθόντος, ψηφίζει υπέρ της διατήρησης, της επανένταξης στον αστικό ιστό και της αξιοποίησης με νέες χρήσεις των ιστορικών εργοστασίων.

Το Πλινθοκεραμοποιείο Τσαλαπάτα αποτελεί σπάνιο δείγμα διασωζόμενου βιομηχανικού συγκροτήματος στον ελληνικό χώρο. Λειτουγεί ως πολυχώρος και ανήκει στο Δίκτυο Θεματικών Τεχνολογικών Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ).

Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και οι τοπικές αρχές συνέβαλαν σε αυτό. Πλέον, με την αρχιτεκτονική αναγέννησή τους συμβάλλουν στην ιστορικότητα και τη μνήμη, λειτουργώντας ως νέα σημεία αναφοράς.

Το παλιό συγκρότημα υφαντουργίας Μουρτζούκου, με την πριονωτή βιομηχανική στέγη, κρίθηκε διατηρητέο από την 5η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων, διασώθηκε και δόθηκε στην εκπαιδευτική κοινότητα.

Ο καθηγητής, Κ. Αδαμάκης, σε προ-κορωνοϊού εκδήλωση, παρέθεσε μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιδέα: Να δικτυωθούν οι 25 υπάρχοντες ανακαινισμένοι βιομηχανικοί χώροι ώστε να είναι επισκέψιμοι χώροι για τους τουρίστες. Με την τοποθέτηση ενημερωτικών σταντ, δημιουργία ποδηλατόδρομου και μικρές παρεμβάσεις όχι υψηλού κόστους, η πόλη θα μπορούσε να προσεγγίσει το παράδειγμα της Καταλονία η οποία έχει καταφέρει να αναδείξει τουριστικά το πολιτιστικό της απόθεμα.

Η βιομηχανική αύρα αναδύεται από το κτήριο Ματσάγγου που φιλοξενεί το Οικονομικό Τμήμα του ΠΘ. Το παλαιό συνυπάρχει με το καινούριο μέσω μιας αντιθετικής, αλλά συμβιωτικής σχέσης, με απόλυτο σεβασμό.
Το μεγάλο συγκρότημα των αποθηκών καπνού Χ. Σπήρερ, λειτουργεί ως Κέντρο Πολιτισμού, έδρα του ΔΗ.Κ.Ι. και ως χώρος γραφείων.

Επίσης, το παλαιό Μηχανουργείο Παπαρήγα στην είσοδο της πόλης, αναγεννήθηκε και στεγάζει το τμήμα Αρχιτεκτόνων, Πολιτικών και Μηχανολόγων Μηχανικών.

Το Καπνεργοστάσιο Ματσάγγου κρίθηκε διατηρητέο και αποκαταστάθηκε
Η παλιά Ηλεκτρική Εταιρεία, επί της οδού Χατζηαργύρη, λειτουργεί ως κέντρο μουσικού θεάτρου και Δημοτική σχολή χορού

Eπίσης οι αποθήκες Καπνού της Γαλλικής Εταιρείας φιλοξενούν το Δημοτικό Ινστιτούτο επαγγελματικής κατάρτισης.

The Route Magazine
Φωτό: Ηλίας Σακελλάρης